Дебата во Штип: Послушни луѓе не можат да бидат слободни!
„Слободата е апсолут кој има само две граници. Тоа се слободата на другиот и правилата кои ги создаваме на овој степен од цивилизацијата“, посочи Мирјана Најчевска, една од говорниците на дебатата „Македонија: со или без слобода“, која денеска како дел од Караванот на слободата се одржа во Штип.
„Сите тргнуваат од претпоставката дека е многу лесно да си слободен, но тоа не е така. Тргнуваме од претпоставка дека сите сакаат да се слободни, но реалноста е поинаква! Многу луѓе тргуваат со слободата за да добијат нешто во замена. Знаењето, информациите за тоа што ни следува и како да го добиеме тоа, е предуслов за да бидеме слободни. Кај нас, често, многу работи се тајна, иако се работи за загарантирани информации со Законот за пристап до информации од јавен карактер. Затоа, многу луѓе не знаат дека им се прекршени правата, затоа што не знаат кои права им се загарантирани. Тоа е отсуство на едукација за слободата, ние ги учиме младите да се плашат и да бидат послушни, а кога си послушен не си слободен“, истакна Најчевска, зборувајќи за градењето на психологија на неслобода и страв, како одговор на прашањето како стигнавме до оваа состојба на постојана борба за слобода.
„Прашањето дали Македонија да биде со или без слобода не треба да се поставува, ова е состојба од која треба да излеземе. Нема простор да се дебатира за независното новинарство, поинакво новинарство и не постои, тоа е пропаганда. Нема успешна држава без елита, тоа е нормална работа. Од медиокритетски членови на партии се обидуваме да направиме елита, а тоа не е можно. Тоа е нашиот синдром. Ние развиваме нова научна категорија – клиентелизам. Ме загрижува тоа што многу малку дебатираме и затоа ја поздравувам идејата за оваа дебата, но многу малку разговараме и не сакаме да ги прифатиме меѓународни стандарди, закони и права… Забораваме дека колку права, – толку одговорности. Отсуство на одговорност ни е најголем проблем, затоа и новинарството е такво какво што е“, рече новинарот Војо Маневски, кој зборуваше за состојбата со новинарството во Македонија и отсуството на одговорност.
„Новинарите мора да го пишуваат тоа што треба а тоа се определува со редот на фактите, а не тоа што тие мислат дека треба да го пишуваат“, смета Маневски
Третиот учесник на дебатата, музичарот Тони Зен, осврнувајќи се на личните заложби и на фокусот кон самите себе, даде поинаков поглед на тоа колку уметноста може да придонесе за слободата.
„Што повеќе сме свесни – толку поголеми слободи живееме. Колку често се прашуваме кои сме ние и што е слобода. Дисфункционалност на свеста е – неслобода. Низ уметноста се убедувам да ја допрам слободата. Ние одлучуваме дали сакаме да бидеме слободни, не треба да бараме вина во друг“, вели Тони Зен, кој се осврна и на одговорноста на уметникот да ја пренесе вистината. Неговиот став е дека најголем дел од уметниците во Македонија не се свесни за својата одговорност.
Различните погледи и пристапи кои ги споделија пред преполната општинска сала, придонесоа кон плодна дискусија.
Најчевска, не се согласи со потребата од елити и за разлика од Тони Зен, смета дека човек не може сам да биде слободен, ако целата заедница не е слободна.
„Отсуство на правила воопшто не е слобода, луѓето ги смислиле правилата за да бидат слободни. Забраната е предвидена во правилата, а не слободата. Тоа е основниот проблем во Македонија, неразбирањето дека многу работи може да правиме, независно што тие не се опфатени со законите“, рече Најчевска која се осврна и на проблемот дека луѓето не преземаат акција за работи кои не се дефинирани со закон како нивна надлежност.
Дебатата е во организација на ЦИВИЛ – Центар за слобода, во рамки на проектот Караван на слободата, со поддршка на УСАИД.